“Con người không học từ những gì họ nghe, mà họ học từ những gì họ thấy” – Maya Angelou. Lời trích này nhấn mạnh sức mạnh của việc hành động và môi trường mẫu mực trong việc hình thành hành vi của con người, đặc biệt là trẻ em. Nó cho thấy rằng việc hành động của cha mẹ có thể ảnh hưởng lớn đến việc học hỏi và bắt chước của trẻ.
“Hãy cẩn thận với hành động của mình, vì không có cách dạy con nào thay thế bằng việc làm gương cho con.”
Ví dụ: Một người cha đang hét lớn với con trai: “Con đã biểu là phải nói nhỏ nhẹ, vậy mà sao con cứ hét om sòm?” Rõ ràng, lời khuyên của người cha ngược lại với thông điệp đến từ hành động của mình. Mặc dù cha nói với con rằng con không nên lớn tiếng, nhưng chính cha đang hét lớn khi nói với con câu này. Kết quả là con trai sẽ chẳng nhớ lời khuyên đâu, nó chỉ bắt chước hành vi hét lớn thôi.
Dưới đây là những phân tích sâu sắc cha mẹ làm gương – cho con bắt chước, dưới góc nhìn khoa học từ những nguồn tin cậy cùng Ozaha.com
1.Vai trò của cha mẹ làm gương cho con cái
Dựa trên thông tin từ các nguồn như Thrive Global và PMC, ta thấy việc cha mẹ làm gương cho con cái đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách và phát triển của trẻ.
Cha mẹ là những tấm gương cho con cái thông qua hành động, hành vi và quan điểm của họ.
Ví dụ : Một người cha làm việc chăm chỉ và trung thực trong công việc hàng ngày. Anh ấy luôn đến đúng giờ, hoàn thành công việc một cách nghiêm túc và tôn trọng đồng nghiệp. Con trai của anh ấy thường xem cha là một tấm gương về đạo đức lao động và trách nhiệm.
Một người mẹ thể hiện lòng yêu thương và quan tâm đến con cái. Bà luôn lắng nghe và tạo không gian cho con trò chuyện về mọi thứ. Bà cũng dành thời gian để dạy con về tình thương và lòng nhân ái. Con gái của bà thường nhớ đến những lời khuyên và hành động của mẹ trong cuộc sống hàng ngày.
Cha mẹ có thể ảnh hưởng đến con cái thông qua việc thể hiện phẩm chất và thành tựu cá nhân, từ đó truyền cảm hứng và khuyến khích con cái phát triển mà không cần sự chỉ dẫn trực tiếp
Ví dụ: Một người cha là một doanh nhân thành đạt. Anh ấy đã xây dựng một công ty từ đầu và đạt được nhiều thành tựu trong lĩnh vực kinh doanh. Anh ấy không chỉ là người kiên nhẫn, quyết tâm và sáng tạo, mà còn luôn đặt chất lượng và đạo đức lên hàng đầu.
Con trai của anh ấy thường xem cha là một nguồn cảm hứng. Cậu bé không cần cha chỉ dẫn trực tiếp, nhưng bằng cách quan sát và học hỏi từ cha, cậu bé đã phát triển tư duy kinh doanh, khả năng quản lý và lòng kiên nhẫn. Mà người cha truyền cảm hứng và khuyến khích cậu bé phát triển theo hướng tích cực.
Cha mẹ thường xuyên hiện diện và tương tác với con cái, từ đó trở thành những hình mẫu liên tục và phát triển cho con cái
Ví dụ: Mỗi buổi tối, người mẹ luôn dành thời gian để ngồi cùng con trò chuyện về ngày học, những khó khăn và niềm vui trong cuộc sống. Bà không chỉ lắng nghe mà còn chia sẻ những câu chuyện, kinh nghiệm và lời khuyên. Con trai bà thường nhớ đến những khoảnh khắc ấy và cảm ơn bà đã luôn ở bên cạnh, trở thành một hình mẫu liên tục trong cuộc sống của mình.
Cha cũng không kém phần quan tâm. Anh ta thường dành thời gian chơi cùng con trai, hướng dẫn anh ấy về các hoạt động thể thao, kỹ năng sống và giá trị đạo đức. Con trai của anh ta đã học được nhiều điều từ cha và luôn tự hào về hình mẫu mà anh ta đang trở thành.
Như vậy, việc cha mẹ thường xuyên có mặt và tương tác với con cái không chỉ giúp con phát triển mà còn trở thành những hình mẫu liên tục trong cuộc sống của họ
Ví dụ về cách cha mẹ làm gương cho con cái:
- Cha mẹ thể hiện sự chấp nhận và tôn trọng đa dạng văn hóa, giúp con cái học cách đánh giá và tôn trọng sự khác biệt văn hóa.
- Cha mẹ thể hiện sự chấp nhận lỗi lầm, học từ chúng và cố gắng cải thiện bản thân, từ đó trở thành ảnh hưởng mạnh mẽ cho sự phát triển tinh thần của con cái.
- Cha mẹ thể hiện cách giải quyết vấn đề và xử lý xung đột trong cuộc sống hàng ngày một cách bình tĩnh và xây dựng, từ đó khuyến khích con cái giải quyết những vấn đề của họ một cách tích cực
Ví dụ về cách cha mẹ có thể làm gương cho con cái thông qua hành động và quan điểm:
- Cha mẹ có thể chia sẻ những quyết định và lựa chọn trong cuộc sống hàng ngày, từ đó cung cấp ví dụ cho con cái.
- Cha mẹ có thể thể hiện hành vi đạo đức và đạo lý, từ đó truyền đạt những giá trị tích cực để chống lại những ảnh hưởng tiêu cực mà con cái có thể nhận được từ bạn bè hoặc phương tiện truyền thông
Một ví dụ cụ thể khác
Ví dụ : Giả sử bạn là một người cha/mẹ. Một ngày nọ, bạn thấy con bạn đang tức giận vì không được chơi thêm một giờ trò chơi điện tử. Con đã nói lời tục tĩu và đập cửa phòng mạnh mẽ.
Thay vì trừng phạt con để con bắt chước các hành vi tức giận/mắng chửi/đánh đập và cách xử lý vấn đề thiếu tỉnh táo của bạn.
Bạn quyết định thử một cách khác. Bạn nói: “Con ơi, cha/mẹ hiểu là con muốn chơi thêm, nhưng việc nói tục tĩu và đập cửa không phải là cách giải quyết tốt. Chúng ta có thể thảo luận về việc quản lý thời gian chơi game một cách hợp lý hơn không?” Bằng cách này, bạn không chỉ giúp con hiểu về việc quản lý cảm xúc mà còn truyền đạt giá trị của việc thảo luận và tìm cách giải quyết hợp lý.
Nhớ rằng, việc lặp lại những trải nghiệm tích cực và lời khích lệ sẽ giúp xây dựng tư duy tích cực và sự tự tin cho trẻ trong tương lai.
2.Tác động của cha mẹ làm gương đến sự phát triển của trẻ em
Dựa trên thông tin từ các nguồn như PMC, chúng ta có thể thấy rõ tác động của cha mẹ làm gương đến sự phát triển về cảm xúc, hành vi và sức khỏe của trẻ em.
Tác động của cha mẹ làm gương đến sự phát triển cảm xúc của trẻ em:
- Cha mẹ có vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn trẻ em biểu hiện cảm xúc và sau này học cách kiểm soát cảm xúc. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng trẻ sơ sinh thường bắt chước cảm xúc của cha mẹ trong nửa đầu năm đầu đời.
- Khi cha mẹ thể hiện một loạt cảm xúc tích cực và tiêu cực trong các bối cảnh xã hội phù hợp, trẻ em có khả năng học hỏi được cách biểu hiện cảm xúc phù hợp trong từng tình huống.
Ví dụ cụ thể :
Hãy tưởng tượng bạn là một người cha hoặc mẹ. Một ngày nọ, bạn đang ở trong một buổi họp gia đình. Trong tình huống này, bạn có thể thấy mình trải qua nhiều cảm xúc khác nhau, từ niềm vui khi gặp gỡ người thân đến sự căng thẳng khi phải giải quyết mâu thuẫn gia đình.
Thay vì che giấu cảm xúc hoặc thể hiện tiêu cực, bạn quyết định thử một cách khác. Bạn nói: “Con ơi, trong cuộc sống, mọi người đều trải qua nhiều cảm xúc khác nhau. Cha/mẹ cũng vậy. Hôm nay, cha/mẹ cảm thấy vui khi gặp mọi người, nhưng cũng có lúc căng thẳng vì mâu thuẫn gia đình. Chúng ta cùng nhau học cách biểu hiện cảm xúc một cách tích cực và phù hợp trong từng tình huống nhé.” Bằng cách này, bạn không chỉ giúp con hiểu về việc quản lý cảm xúc mà còn truyền đạt giá trị của việc thể hiện cảm xúc một cách lành mạnh.
Nhớ rằng, việc lặp lại những trải nghiệm tích cực và lời khích lệ sẽ giúp xây dựng tư duy tích cực và sự tự tin cho trẻ trong tương lai
Tác động cha mẹ làm gương đến sức khỏe của trẻ em
Dựa trên thông tin từ PMC, cha mẹ làm gương đến sức khỏe của trẻ em, bao gồm ảnh hưởng đến cân nặng, chế độ ăn uống và hoạt động thể chất của trẻ em.
- Ảnh hưởng đến cân nặng của trẻ em:
Nghiên cứu từ PMC đã chỉ ra rằng cha mẹ có vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến cân nặng của trẻ em thông qua việc làm gương về chế độ ăn uống và hoạt động thể chất. Cha mẹ có thể tạo ra môi trường gia đình lành mạnh bằng cách làm gương hành vi ăn uống từ đó ảnh hưởng đến cân nặng của trẻ em.
2. Ảnh hưởng đến hoạt động thể chất của trẻ em:
Nghiên cứu đã chỉ ra rằng cha mẹ có thể ảnh hưởng đến hành vi vận động của trẻ em thông qua việc làm gương hành vi vận động của họ.
Cha mẹ có thể tạo ra một môi trường gia đình tích cực và ấm cúng bằng cách tham gia vào các hoạt động vận động cùng con cái, từ đó ảnh hưởng tích cực đến hành vi vận động của trẻ em.
3.Chiến lược của cha mẹ làm gương
Dựa trên thông tin từ các nguồn như Thrive Global, chúng ta có thể thấy rõ các chiến lược và hành vi mà cha mẹ có thể thực hiện để trở thành làm mẫu tốt cho con cái.
Giao tiếp hiệu quả:
Cha mẹ có thể trở thành một mẫu gương tốt bằng cách thể hiện giao tiếp hiệu quả với con cái.
Việc lắng nghe và hiểu biết con cái, đặt câu hỏi để khuyến khích sự tò mò và sáng tạo, và thể hiện sự tôn trọng và kiên nhẫn trong giao tiếp sẽ giúp xây dựng một môi trường giao tiếp tích cực trong gia đình.
Ví dụ cụ thể :
Hãy tưởng tượng bạn là một người cha hoặc mẹ. Một ngày nọ, bạn đang ở trong phòng khách với con cái. Con bạn đang kể cho bạn về ngày học của mình. Thay vì chỉ đơn thuần lắng nghe, bạn quyết định thể hiện giao tiếp hiệu quả.
Bạn đặt câu hỏi: “Con ơi, hôm nay trường có gì thú vị không?” Bằng cách này, bạn không chỉ khuyến khích sự tò mò và sáng tạo của con mà còn thể hiện sự quan tâm và tôn trọng đối với những trải nghiệm của con.
Thể hiện sự tôn trọng và kiên nhẫn:
Cha mẹ có thể làm mẫu cho con cái bằng cách thể hiện sự tôn trọng và kiên nhẫn trong mọi tình huống. Việc đối xử với con cái một cách tôn trọng, không lên án và kiên nhẫn trong việc giải quyết xung đột sẽ giúp con cái học hỏi và phát triển làm mẫu hành vi tích cực.
Ví dụ cụ thể :
Hãy tưởng tượng bạn là một người cha hoặc mẹ. Một ngày nọ, bạn đang ở trong phòng khách với con cái. Con bạn đang cố gắng lắp ráp một mô hình xe đồ chơi, nhưng gặp khó khăn và trở nên nản lòng.
Thay vì trách móc con hoặc tỏ ra không kiên nhẫn, bạn quyết định thể hiện sự tôn trọng và kiên nhẫn. Bạn nói: “Con ơi, việc lắp ráp mô hình này thật là thú vị. Chúng ta hãy cùng nhau xem lại hướng dẫn và tìm cách giải quyết vấn đề nhé.” Bằng cách này, bạn không chỉ giúp con vượt qua khó khăn mà còn truyền đạt giá trị của việc kiên nhẫn và tôn trọng trong việc giải quyết các vấn đề.
Phát triển các hoạt động gia đình vui vẻ và hấp dẫn:
Cha mẹ có thể tạo ra môi trường gia đình vui vẻ và hấp dẫn bằng cách tham gia vào các hoạt động gia đình, tạo ra kỷ niệm tích cực và tạo dựng mối quan hệ gắn kết.
4.Tác động của cha mẹ làm gương đến quyết định và lựa chọn của trẻ em
Dựa trên thông tin từ Thrive Global, chúng ta có thể tìm hiểu về cách cha mẹ làm gương có thể ảnh hưởng đến quyết định và lựa chọn của trẻ em, cũng như cách cha mẹ có thể chia sẻ quá trình giải quyết vấn đề và xung đột trong cuộc sống của họ một cách phù hợp với độ tuổi của trẻ.
Ảnh hưởng đến quyết định và lựa chọn của trẻ em:
Cha mẹ có thể ảnh hưởng đến quyết định và lựa chọn của trẻ thông qua việc làm gương hành vi và quyết định của họ.
Bằng cách thể hiện sự tự tin, kiên nhẫn và quyết đoán trong việc đưa ra quyết định, cha mẹ có thể truyền đạt những kỹ năng quan trọng này cho trẻ em.
Ví dụ cụ thể :
Hãy tưởng tượng bạn là một người cha hoặc mẹ. Một ngày nọ, bạn đang ở trong phòng khách với con cái. Con bạn đang đứng trước một quyết định quan trọng: chọn môn học nâng cao hoặc môn học thường.
Thay vì đưa ra quyết định thay con, bạn quyết định thể hiện sự tự tin và kiên nhẫn. Bạn nói: “Con ơi, việc chọn môn học là quyết định quan trọng. Cha/mẹ tin tưởng con có khả năng đưa ra quyết định đúng đắn. Hãy xem xét kỹ lưỡng và chọn môn học mà con cảm thấy phù hợp nhất.” Bằng cách này, bạn không chỉ giúp con học cách đưa ra quyết định mà còn truyền đạt giá trị của việc tự tin và kiên nhẫn trong việc đối diện với các lựa chọn quan trọng.
Chia sẻ quá trình giải quyết vấn đề và xung đột:
Cha mẹ có thể chia sẻ quá trình giải quyết vấn đề và xung đột trong cuộc sống của họ một cách phù hợp với độ tuổi của trẻ. Bằng cách thể hiện sự kiên nhẫn, tôn trọng và sự linh hoạt trong giải quyết vấn đề, cha mẹ có thể truyền đạt cho trẻ em những kỹ năng quan trọng trong việc đối mặt với thách thức và quản lý xung đột.
Ví dụ cụ thể 1 :
- Giải quyết vấn đề:
- Tình huống: Trẻ không thể tìm thấy món đồ chơi yêu thích của mình.
- Quá trình giải quyết:
- Cha mẹ lắng nghe và hỏi trẻ về nơi họ đã tìm kiếm.
- Họ cùng nhau kiểm tra các nơi có thể chứa đồ chơi (ví dụ: hộp đồ chơi, tủ đồ chơi).
- Cuối cùng, họ tìm thấy đồ chơi ở dưới giường.
- Kỹ năng truyền đạt: Kiên nhẫn, tìm kiếm thông tin và giải quyết vấn đề.
- Quản lý xung đột:
- Tình huống: Hai anh em tranh giành quyền sở hữu một chiếc búp bê.
- Quá trình giải quyết:
- Cha mẹ lắng nghe và hiểu cảm xúc của cả hai trẻ.
- Họ giúp trẻ thảo luận về việc chia sẻ và tìm ra giải pháp hợp lý.
- Cuối cùng, trẻ tự quyết định chia sẻ thời gian sở hữu búp bê.
- Kỹ năng truyền đạt: Tôn trọng, linh hoạt và quản lý xung đột.
Ví dụ cụ thể 2:
Tình huống: Trong gia đình, có hai anh em tên là Minh và Lan. Họ thường xuyên xảy ra xung đột về việc sử dụng máy tính. Minh thường muốn sử dụng máy tính để chơi trò chơi, trong khi Lan cần nó để hoàn thành bài tập về nhà.
Quá trình giải quyết:
- Lắng nghe và hiểu cảm xúc:
- Cha mẹ lắng nghe cả Minh và Lan để hiểu rõ về tình hình.
- Họ thấy rằng cả hai đều cảm thấy quan trọng với việc sử dụng máy tính.
- Thảo luận và tìm giải pháp:
- Cha mẹ tổ chức một cuộc họp gia đình.
- Họ thảo luận về việc sử dụng máy tính và tìm kiếm giải pháp hợp lý.
- Cuối cùng, họ đề xuất lịch trình sử dụng máy tính cho cả hai anh em.
- Kỹ năng truyền đạt:
- Cha mẹ truyền đạt kỹ năng giải quyết xung đột:
- Minh và Lan học cách thương lượng và chia sẻ thời gian sử dụng máy tính.
- Họ hiểu rằng cùng nhau làm việc và tôn trọng lịch trình của nhau là quan trọng.
- Cha mẹ truyền đạt kỹ năng giải quyết xung đột:
Như vậy, qua việc chia sẻ quá trình giải quyết vấn đề và xung đột, cha mẹ đã truyền đạt cho Minh và Lan những kỹ năng quan trọng trong việc đối mặt với thách thức và quản lý xung đột trong cuộc sống hàng ngày.
5.So sánh với các hình mẫu tiêu cực và cách ứng phó
Sử dụng thông tin từ AACAP để so sánh giữa cha mẹ làm gương tích cực và tiêu cực, và cách cha mẹ có thể ứng phó nếu trẻ em đang bị ảnh hưởng bởi mô hình tiêu cực
So sánh giữa cha mẹ làm gương tích cực và tiêu cực:
Cha mẹ làm gương tích cực:
- Giá trị tích cực: Họ truyền đạt sự tôn trọng, tự tin và quyết đoán cho con cái.
- Hành vi tích cực: Họ giải quyết xung đột một cách tích cực, thường thông qua thảo luận và tìm kiếm giải pháp hợp lý.
- Kỹ năng quan trọng: Họ dạy con cách giải quyết vấn đề và quản lý xung đột một cách lành mạnh
Cha mẹ làm gương tiêu cực:
- Hành vi không phù hợp: Họ có thể truyền đạt bạo lực, phân biệt chủng tộc, giới tính hoặc lạm dụng chất kích thích.
- Kỹ năng không lành mạnh: Họ có thể truyền đạt sự xung đột, quyền lực và kiểm soát không lành mạnh cho con cái.
Như vậy, việc làm gương tích cực của cha mẹ có thể ảnh hưởng đến phát triển của trẻ em và xây dựng những kỹ năng quan trọng trong cuộc sống.
Cách cha mẹ có thể ứng phó nếu trẻ đang bị ảnh hưởng bởi những người làm mẫu tiêu cực:
Nếu cha mẹ nhận thấy rằng trẻ đang bị ảnh hưởng, bắt chước bởi người làm mẫu tiêu cực, cha mẹ có thể can thiệp bằng cách nhấn mạnh rằng người tiêu cực không phù hợp và không chấp nhận được.
Cha mẹ cũng có thể giúp trẻ xác định và những người làm mẫu tích cực hơn.
Ví dụ:
Trong trường hợp bạn nhận thấy con bạn đang bị ảnh hưởng bởi người làm mẫu tiêu cực, bạn có thể thực hiện các bước sau:
- Tạo không gian an toàn để trò chuyện: Hãy tạo ra một không gian thoải mái và không bị gián đoạn để trò chuyện với con bạn. Điều này giúp trẻ cảm thấy thoải mái và tự tin hơn khi chia sẻ cảm xúc của mình.
- Lắng nghe một cách chân thành: Hãy lắng nghe con bạn mà không đánh giá hoặc phê phán. Hãy thể hiện sự quan tâm và tôn trọng đối với cảm xúc của con.
- Nhấn mạnh về tích cực: Hãy nhấn mạnh rằng làm mẫu tiêu cực không phù hợp và không chấp nhận được. Giải thích cho con biết rằng làm mẫu tiêu cực có thể ảnh hưởng xấu đến tâm trạng và tư duy của họ.
- Hỗ trợ trẻ xác định mô hình tích cực khác: Hãy khuyến khích con bạn tìm kiếm những tấm gương tích cực khác. Có thể là việc đọc sách, xem phim, hoặc tìm hiểu về những người mà con hâm mộ và ngưỡng mộ.
- Hỗ trợ trẻ chọn lựa mô hình tích cực hơn: Hãy cùng con bạn tìm hiểu về những hình mẫu tích cực mà họ có thể học hỏi và áp dụng vào cuộc sống hàng ngày. Điều này giúp trẻ phát triển tư duy tích cực và xây dựng lòng tự tin.
Những nguồn thông tin tham khảo :
community.thriveglobal.com
www.aacap.org
www.ncbi.nlm.nih.gov
